طلاق توافقی و شرایط آن

اگر زن و شوهر قصد جدایی از یکدیگر را داشته باشند و در خصوص همه موارد اعم از مهریه، نفقه، حضانت و سایر امور مربوط به زوجیت هم توافق کرده باشند،

در این صورت، دادگاه با لحاظ توافقات صورت‌گرفته و بدون رسیدگی ماهوی به این موضوعات، گواهی عدم سازش را صادر می‌کند که به این نوع از طلاق، در بین عموم «طلاق توافقی» می‌گویند.اما اگر زن و شوهر در اصل طلاق توافق نداشته باشند یا وجود توافق برای طلاق، در سایر موارد اختلاف نظر داشته باشند، در این صورت، دادگاه باید هم به دعوای طلاق رسیدگی کند و هم اختلافات را حل و فصل کند.

طلاق غیرتوافقی نوعی از طلاق است که در آن، در ارتباط با مهریه، شروط ضمن عقد، تعداد فرزندان مشترک و صلاحیت رسیدگی به این موارد و نیز اینکه اولویت حق حضانت با چه کسی است، باید بررسی‌هایی صورت گیرد زیرا ممکن است درباره این موارد اختلافی میان زوجین ایجاد شود.

تذکر: در صورت مراجعه به وکیل باید این نکته را مدنظر داشت که یک وکیل نمی‌تواند از طرف زوج و زوجه هر دو وکالت در طلاق را داشته باشد. اگر زوجه از زوج وکالت در طلاق را داشته باشد وکیل دادگستری، درواقع وکیل باواسطه‌ی زوج خواهد بود؛ بنابراین حضور زوجه در دادگاه و امضای دادخواست و سایر مدارک از سوی او الزامی است. مگر این‌که زوج و زوجه هرکدام به دو نفر وکیل دادگستری برای انجام امور وکالت بدهند که در این صورت نیاز به حضور هیچ‌یک از زوجین در دادگاه نیست و کلیه اقدامات حتی ثبت و انجام تشریفات طلاق بدون حضور آن‌ها انجام می‌شود.

۱– در طلاق توافقی نیازی به مراجعه به دادگاه هست؟

بله نیاز است. بر اساس قانون حاضر جهت طلاق توافقی باید اقدام به اخذ حکم گواهی عدم امکان سازش از دادگاه نمود و سپس بر اساس این حکم نسبت به اجرای صیغه‌ی طلاق در دفترخانه اقدام نمود.

 ۲- در طلاق توافقی باید نسبت به چه چیزهایی توافق کرد؟

در طلاق توافقی باید نسبت به مسائل مالی زوجه (مهریه، نفقه، اجرت‌المثل، نحله و حق تصنیف دارایی) توافق نمود. همچنین نسبت به جهیزیه، حضانت فرزندان، نفقه فرزندان، نحوه ملاقات فرزندان و وضعیت بارداری و باکره بودن زوجه توافق نمود.

 ۳- حکم طلاق توافقی (گواهی عدم امکان سازش) چه مدت‌زمانی اعتبار دارد؟

سه ماه

 ۴- اگر شوهر برای جاری شدن حکم طلاق در مهلت سه ماه به دفترخانه نیاید چه اتفاقی می‌افتد؟

مدت اعتبار حکم عدم سازش سه ماه هست و بعد از گذشت سه ماه حکم صادرشده معتبر نیست و در صورت تمایل مجدد به طلاق توافقی باید کلیه مراحل برای صدور حکم عدم امکان سازش دوباره انجام شود.

 ۵- فرق طلاق توافقی با طلاق خلع و مبارات چیست؟

چنانچه زوجین هر دو در مورد طلاق توافق داشته و در مورد نحوه جدایی و پرداخت حقوق زن و فرزندان به تفاهم برسند طلاق توافقی هست. این طلاق برای سرعت بخشیدن به کار کسانی است که با توافق مصّر به طلاق هستند. طلاق خلع و مبارات نیز دو صورت طلاق توافقی است البته اجرای این طلاق نیز چون دیگر طلاق‌هایی که به درخواست زن و مرد است منوط به انجام تشریفات در مراجع قضایی و صدور گواهی عدم امکان سازش است. طلاق خلع و مبارات از نوع طلاق بائن است که امکان رجوع در آن نیست.

بر اساس ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی طلاق خلع آن است که زن به‌واسطه کراهتی که از شوهر دارد در مقابل مالی که به او می‌دهد طلاق می‌گیرد اعم از اینکه مال مزبور عین مهر، معادل آن، یا بیشتر یا کمتر از مهریه باشد.

بر اساس ماده ۱۱۴۷ قانون مدنی طلاق مبارات آن است که کراهت از طرفین باشد ولی در این صورت عوض باید زائد بر میزان مهر نباشد. درواقع در این طلاق هر دو طرف از هم کراهت و تمایل به طلاق دارند اما میزان بخششی که زن به مرد می‌دهد بیش از مهریه نیست.

ازلحاظ ماهیت در طلاق خلع و مبارات مادام که زن رجوع به‌عوض نکرده باشد بائن است یعنی اگر زن پس از طلاق خواهان مبلغی نباشد که برای گرفتن اجازه طلاق به مرد داده است طلاق بائن و رجوع ممکن نیست. زن در این نوع طلاق حق گرفتن نفقه ندارد و از شوهرش ارث نمی‌برد؛ اما اگر زن خواهان مهریه‌اش باشد و بخواهد مالش را پس بگیرد ماهیت طلاق تغییر و تبدیل به طلاق رجعی می‌گردد لذا امکان رجوع مرد ایجادشده و زن حق ارث و نفقه را دارد.

 ۶- اگر مردی وکالت بلاعزل طلاق به زنش بدهد و آن زن وکیل اختیار کند و از وکالت بلاعزل طلاق؛ طلاق توافقی از قاضی بخواهد آیا قاضی می‌تواند بدون شاهد و داور و موکل طلاق یک‌طرفه صادر کند و حکم قطعی بدهد و حق تجدیدنظرخواهی را از موکل بگیرد؟

بدون تعیین داور و اعلام نظر وی صدور رأی طلاق غیرقانونی است اما حضور موکل و شاهد ضرورتی نداشته و بقیه موارد مورد سؤال با توجه به وکالت اعطائی کاملاً قانونی است.

 ۷- با سلام بنده به همراه خانمم دادخواست طلاق توافقی کردیم و پس از دو جلسه در شورای حل اختلاف پرونده به دادگاه ارجاع شد و حالا از طلاق توافقی پشیمان شدم و از مراجعه به دادگاه خودداری می‌کنم آیا زوجه می‌تواند بدون زوج به دادگاه مراجعه و به استناد همان دادخواست طلاق توافقی حکم طلاق را گرفته و سپس به دفتر طلاق مراجعه و خود را مطلقه نماید؟

خیر

 ۸- در طلاق توافقی در دوران عقد وضعیت مهریه چگونه است؟ آیا دختر می‌تواند طلب مهریه کند اگر متقاضی طلاق باشد (چه توافقی چه یک‌طرفه به درخواست دختر)؟

در طلاق توافقی وضعیت مهر بستگی به توافق طرفین دارد هر توافقی کنند دادگاه محترم می‌شمارد چنانچه دلیل موجهی برای طلاق داشته باشد منعی برای مطالبه مهریه ندارد

 ۹- هر یک از زوجین پس از درخواست طلاق توافقی می‌توانند از درخواست خود عدول کنند؟

بله زوج یا زوجه یا هر دو می‌توانند تا قبل از آخرین جلسه دادگاه که منجر به صدور حکم می‌گردد ازنظر خود عدول نمایند؛ یعنی پشیمان شده و دادخواست خود را پس بگیرند و درواقع از دادگاه بخواهند که آن را نادیده تلقی نماید.

 ۱۰- آیا زوج می‌تواند پس از انجام طلاق توافقی خلع رجوع کند؟

با توجه به مواد ۱۱۴۳ الی ۱۱۴۹ قانون مدنی در طلاق خلع تا زمانی که زن به مال البذل (مالی را که زن بذل کرده) رجوع نکرده، شوهر نیز نمی‌تواند به طلاق رجوع کند. توضیح اینکه: زن بعد از اجرای صیغه طلاق تا عدّه طلاق باقی است می‌تواند ازآنچه بذل کرده پشیمان شود و آن را از شوهر مطالبه نماید و شوهر در مقابل، این حق را پیدا می‌کند که به طلاق رجوع کند؛ و برای اینکه این رجوع صورت گیرد شوهر با قصد و اراده باید لفظی بگوید یا عملی انجام دهد که دلالت بر رجوع داشته باشد مثلاً بگوید از طلاق رجوع کردم و یا … در این صورت بدون اینکه به عقد نکاح مجدد نیاز باشد، طلاقی که انجام‌گرفته نادیده تلقی می‌شود و تمام اوضاع‌واحوال به حال قبل از طلاق برمی‌گردد.

 ۱۱- آیا زن تا چه مدتی می‌تواند به بذل رجوع کند و همچنین مرد در مقابل تا چه مدتی می‌تواند به طلاق رجوع کند؟

 مدتی که زن در طلاق خلع می‌تواند به بذل رجوع کند در زمان عده است و همچنین در مقابل، مرد نیز می‌تواند فقط در مدت عده رجوع کند؛ یعنی هردوی زوجین فقط تا پایان عده چنین فرصتی دارند و پس‌ازآن، دیگر برای هیچ‌یک از آن‌ها چنین حقی نیست. البته همان‌طور که گفته شد در این طلاق، ایجاد حق رجوع برای مرد منوط به رجوع زن به مال البذل است.

 ۱۲ ـ آیا چنانچه رجوع فوق صورت گیرد و درنتیجه آثار طلاقی که واقع‌شده از بین برود، مجدداً زن می‌تواند به استناد همان حکم دادگاه مجدداً به محضر مراجعه و صیغه طلاق جاری گردد؟

 خیر؛ زیرا همان‌طور که گفته شد پس از رجوع زن به مال البذل و سپس در صورت رجوع مرد به طلاق، همه‌چیز به اوضاع‌واحوال سابق برگشته و دیگر حکم صادره برای اجرای صیغه طلاق اعتباری ندارد.

۱۳ ـ آیا اگر هر یک از زوجین در طلاق توافقی حق حضانت فرزندان را به دیگری واگذار کند، بعدها می‌تواند از این امر عدول نماید و مجدداً تقاضای حضانت آن‌ها را بنماید؟

 بله. چون حضانت، هم حق و هم تکلیف والدین است. چنانچه ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی صراحت دارد: «نگاهداری اطفال، هم حق و هم تکلیف ابوین است.» پس همان‌طور که پدر یا مادر حق حضانت یعنی نگاهداری اطفال را در سنینی از زندگی آن‌ها دارند، نسبت به آن‌ها تکلیف هم دارند و تکلیف را نمی‌توان از خود ساقط کرد. به‌عبارت‌دیگر پدر یا مادر نمی‌تواند حق فرزند را ساقط کند. مثلاً می‌دانیم که حضانت دختر تا ۷ سالگی با مادر است. حال اگر در طلاق توافقی زوجه دختر ۵ ساله را به پدر بدهد و حضانت را از خود سلب کند، چنین سلب اختیاری، اعتبار ندارد؛ و در صورت پشیمانی در چنین حالتی می‌تواند حتی بعد از طلاق مجدداً به دادگاه مراجعه نموده و طی دادخواستی حضانت فرزندان را درخواست نماید.

 ۱۴ ـ آیا چنانچه در طلاق توافقی هر یک از زوجین حق ملاقات فرزندان را از خود سلب نماید، مجدداً می‌تواند تقاضای ملاقات فرزندان را بنماید؟

حق ملاقات هم بمانند حق حضانت قابل اسقاط (از بین رفتنی) نیست و چنانچه زوج یا زوجه این حق را از خود سلب نماید به همان دلیلی که در مورد حضانت ذکر شد چنین سلب اختیاری فاقد اعتبار است و کسی که این حق را از خود سلب کرده می‌تواند حتی بعد از طلاق با مراجعه به دادگاه و تسلیم دادخواستی تقاضای ملاقات فرزندان را بنماید.

 ۱۵ ـ آیا اگر زن در طلاق توافقی، قبول نماید که نفقه طفل را به عهده بگیرد، بعداً می‌تواند از دادگاه تقاضا نماید که مرد یعنی پدر طفل نفقه را بدهد؟

بله؛ زیرا طبق ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی که می‌گوید: «نفقه اولاد بر عهده پدر است …»، درصورتی‌که پدر طفل در حیات باشد، مادر مکلف به پرداخت نفقه نیست. لذا چنانچه در طلاق توافقی، مادر تقبل نفقه فرزندان تحت حضانت خود را نموده باشد، بعدها می‌تواند به دادگاه مراجعه و درخواست نفقه آن‌ها را بنماید.

 ۱۶ ـ آیا پس از صدور گواهی عدم امکان سازش (که با توجه به درخواست طلاق توافقی زوجین صورت گرفته و مجوز طلاق خلع همراه با وکالت بلاعزل از سوی زوج به زوجه داده‌شده است)، اگر شوهر حق‌وحقوق مندرج در حکم را به زن ندهد؛ درصورتی‌که زن با مراجعه به دفتر طلاق و اجرای صیغه طلاق، خود را مطلقه نماید، آیا بعداً می‌تواند حق‌وحقوق مربوطه را درخواست نماید؟

 بله؛ زیرا وقتی اصل حکم که اجرای صیغه طلاق است، اجرا می‌گردد، متفرعات و جزئیات مندرج در آن نیز لازم‌الاجرا می‌شود.